اهل سنت در جمهوری اسلامی ایران (قسمت پنجم)
پیروان اهل تسنن بعد از انقلاب اسلامی ایران همواره از حق حضور در مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری برخوردار بوده و همچنین در مناصب سیاسی، قضایی و اداری مختلف در کشور، مشارکت و فعالیت دارند.
فصل سوم: اعمال حقوق اهل سنت در جمهوری اسلامی ایران
شاخص اول: حقوق سیاسی
- شرکت در انتخابات
یکی از جلوه‌های بارز مشارکت فعال یک ملت در سرنوشت خود که نشانه علاقه به حکومت محسوب میشود، حضور در انتخابات است. مشارکت هرچه فعالتر گروهها و اقوام در انتخابات، نشانه مقبولیت نظام حاکم است. به گواه اسناد و مدارک، استانهای کردستان و سیستان و بلوچستان که بیشترین جمعیت اهل تسنن را در خود جای داد ه اند، بیشترین حضور و آمار مشارکت را در انتخابهای پس از انقلاب داشته اند. حضور اهل سنت در پای صندو قهای انتخابات ریاست جمهوری به عنوان بزرگترین جلوه مشارکت سیاسی مردمی در تعیین سرنوشت کشور در سال 1396 به بالاتر از ۷۵ درصد رسید که بیشترین آمار مشارکت پس از پیروزی انقلاب اسلامی است و بیانگر اعتماد اهل سنت به مدیریت سیاسی نظام میباشد. استان سیستان و بلوچستان کارنامه خوبی در کل کشور در خصوص مشارکت مردم در انتخابات دارد. از شوراهای شهر و روستا گرفته تا مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری و خبرگان رهبری، مردم مستقیم یا غیرمستقیم نمایندگان خود را در سطوح مختلف انتخاب می‌کنند.
- فعالیت در مناصب سیاسی، قضائی، نظامی و اداری
پیروان اهل تسنن بعد از انقلاب اسلامی ایران همواره از حق حضور در مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری برخوردار بوده و همچنین در مناصب سیاسی، قضایی و اداری مختلف در کشور، مشارکت و فعالیت دارند. به عنوان نمونه، می‌توان به انتصاب آقای ماموستا عبدالاسلام کریمی از پیروان اهل تسنن به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور اقوام و اقلیتهای دینی و مذهبی از تاریخ مهرماه 1400 اشاره نمود.
2-1. حق حضور در مجلس خبرگان رهبری
علمای اهل تسنن در مجلس خبرگان رهبری که وظیفه نظارت بر عالی ترین مقام کشور و همچنین تعیین رهبری را دارد، حضور دارند. این نمایندگان توسط مردم هر منطقه انتخاب می‌شوند.
2-2. حضور در مجلس شورای اسلامی
در تمامی دورهای مجلس شورای اسلامی، نمایندگان اهل سنت نیز حضور داشته و دارند. در مجلس یازدهم 16 نماینده اهل سنت از 6 استان کشور و 14 نماینده اهل سنت در دوره دوازدهم به مجلس شورای اسلامی راه یافتند.
2-3. حضور در مناصب قضائی کشور
محاکم قضایی از خدمت 81 نفر قاضی اهل سنت تحت عناوین دادیار، بازپرس، قاضی بهره مند هستند. علاوه بر این، تعداد 1433 نفر از اهل سنت در دادگستری‌های سراسر کشور به عنوان کارمند مشغول به فعالیت هستند و تعداد 1686 نفر نیز در شوراهای حل اختلاف سراسر کشور مشغول به کار می باشند.
بیشترین قاضی و کارمند در دادگستری‌ها و شوراهای حل اختلاف در 6 استانی مشغول به فعالیت میباشند که بیشترین جمعیت اهل تسنن را دارا می باشند)کردستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، گلستان).
2-4. فعالیت اهل سنت در مناصب سیاسی و اداری
پیروان مذهب اهل تسنن در ایران همانند سایر مذاهب و اقوام از حق مشارکت در امور اجتماعی، اداری و سیاسی برخوردارند و تعداد قابل توجهی از آنان در دستگا ههای اجرایی مشغول به فعالیت میباشند. طبق آمار استخراج شده در سال 1402 ، در مجموعه استانداری‌های کشور تعداد 1504 نفر مشغول به کار هستند.
2-4. فعالیت اهل سنت در مناصب نظامی‌کشور
امکان حضور اهل تسنن در نهادهای نظامی، اطلاعاتی و امنیتی نیز فراهم است. بیش از ۵۰۰۰ نفر از برادران اهل سنت تنها در سپاه کردستان عضو هستند. علاوه بر این، پیروان اهل تسنن در مناصب مهم و حساس نظامی حضور دارند. به عنوان نمونه، می‌توان به انتصاب امیر دریادار شهرام ایرانی به فرماندهی نیروی دریایی ارتش از سوی فرماندهی کل قوا، مقام معظم رهبری )مدظله العالی(، اشاره نمود.
شاخص دوم: حقوق مذهبی و اجتماعی
اول: تاسیس مساجد ویژه اهل سنت
جمهوری اسلامی ایران از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون بر وحدت عملی تأکید داشته است. بر اساس آمار، اهل سنت نسبت به جمعیت شیعیان، از مساجد بیشتری برخوردارند.
تعداد مساجد اهل سنت کشور به نحو چشمگیری افزایش یافته است. برابر آمار رسمی اعلامی، در حال حاضر 17266 مسجد در سراسر کشور به اهل تسنن تعلق دارد. به عبارت دیگر، به ازای هر ۵۰۰ نفر اهل سنت و به ازای هر 2285 نفر شیعه، یک مسجد وجود دارد. این در حالی است که مساجد شیعیان 62402 مورد میباشد. مولوی عبدالصمد کریم زائی، امام جمعه ایرانشهر و مدیر مدرسه خدیجه الکبری در رابطه با خدمات جمهوری اسلامی ایران به اهل سنت در حوزه مساجد می‌گوید: «قبل از انقلاب در ایرانشهر ۵ مسجد وجود داشت و اکنون به برکت انقلاب و حکومت اسلامی ۱۳۵ مسجد در این شهر موجود است».
دوم: مراکز و مدارس دینی اهل سنت
بر اساس اصل دوازدهم قانون اساسی و با اهتمام جدی نظام مقدس جمهوری اسلامی نه تنها هیچ مانعی برای تعلیم و تربیت دینی برادران اهل سنت وجود ندارد، بلکه تلاشها همواره بر این بوده تا زمینه و امکانات لازم برای تحصیل علوم دینی اهل تسنن فراهم شود، فقه این مذاهب و حق تعلیم و تربیت دینی آنان را به رسمیت شناخته و برای دولت تکلیف می نماید که امکانات لازم را در این خصوص فراهم نماید. در برخی استانها به نسبت جمعیت، مدارس علوم دینی اهل سنت چندین برابر حوز ههای علمیه شیعیان است.
پیش از انقلاب اسلامی تعداد طلاب اهل سنت شاغل به تحصیل حدوداً ۳۰۰۰ نفر بوده است، اما در حال حاضر حدود 10 هزار طلبه علوم دینی اهل سنت در کشور به تحصیل اشتغال دارند )رشدی در حدود ۳۳۰ درصد( و 2 هزار مدرس مشغول هدایت و آموزش آنها هستند.
افزایش تعداد مدارس علوم دینی اهل سنت پس از انقلاب اسلامی از ۱۰۰ مدرسه دینی در سراسر کشور به حدود ۳۵۸ مدرسه، نشانه اهتمام نظام ج.ا.ایران به تقویت روند ارتقا علوم دینی اهل سنت است.
سوم: وضعیت احوال شخصیه اهل سنت
در اصل ۱۲ قانون اساسی تمامی مذاهب اسلامی در زمینه احوال شخصیه )طلاق، نفقه، وصیت، میراث و .. ( تابع مقررات مذهبی و محلی خودشان هستند. همچنین، مطابق قانون اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه در محاکم مصوب 1312 ، در مورد موضوعات احوال شخصیه، حقوق ارثیه و وصیت برای ایرانیان غیر شیعه که مذهب آنان به رسمیت شناخته شده است، قواعد و عادات مسلمه و متداوله در مذهب آنان اعمال می‌گردد، بر اساس تبصره 2 ماده 3 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1402 ، برای صلح و سازش در دعاوی احوال شخصیه اقلیتهای دینی، شوراهای حل اختلاف تخصصی قابل تشکیل است. بر همین اساس، در دادگاههای مناطق سنی نشین در موضوعات احوال شخصیه )ازدواج، طلاق، ارث و وصیت( و دعاوی مربوط به آن، با تشکیل شوراهای روحانیت و افتاء اهل سنت، بر مبنای احکام فقهی اهل سنت قضاوت میشود. همچنین در مناطق سنی نشین، 90 درصد شوراهای حل اختلاف متشکل از معتمدین و افراد با سواد اهل سنت واجد شرایط می باشند که توسط دادگستری استا نها برای آ نها حکم ) انتصاب( صادر شده است.
چهارم: فعالیت سازمان‌های مردم نهاد
سازمان مردم نهاد تشکلی است که به صورت داوطلبانه، غیرانتفاعی و غیرسیاسی )عدم وابستگی به تشکلهای سیاسی و احزاب( تشکیل میشود، لذا این سازمانها لزوما رویکرد قومی و مذهبی ندارند. بر همین اساس، آمار سازما نهای مردم نهاد در استا نهایی که نسبت بالایی از جمعیت اهل تسنن در آن زندگی می‌کنند و در این سازما نها عضویت دارند، به شرح زیر ارائه می گردد:
۵۷۴ سمن در سطح استان کردستان فعالیت دارند.
430 سازمان مردم نهاد در استان سیستان و بلوچستان فعالیت می‌کنند.
۴۲۴ سازمان مردم نهاد در استان هرمزگان فعال هستند.
شاخص سوم: حقوق فرهنگی و هنری
یکم: اهل سنت در برنامه‌های رادیوئی و تلویزیونی
در راستای ایجاد و راه اندازی شبکه‌های رادیو و تلویزیونی استانی و پوشش برنامه‌های بومی و مورد نیاز محلی در مناطق سنی نشین نیز اقدامات مختلفی انجام شده است. آخوند عبدالباسط نوری زاد، امام جمعه گنبدکاووس و قاضی دادگستری استان گلستان با اشاره به خدمات رسانه ملی به اهل تسنن بیان می دارد: «استان گلستان به عنوان یک منطقه مرزی دارای پیروان اهل تسنن بسیاری است که در رادیو و تلویزیون استانی همچون برادران اهل تشیع، امکان ترویج و تبلیغ احکام دینی برای ما نیز وجود دارد و به ویژه در ماه رمضان اجرای این برنامه‌ها با استقبال مردم مواجه میشود و در این زمینه، رسانه ملی همکاری بسیاری خوبی با اهل سنت دارد.»
مراکز صدای و سیمای استانهای سیستان و بلوچستان، کردستان، آذربایجان غربی، گلستان، خراسان شمالی و شبکه تلویزیونی مرکز مهاباد و رادیو شهری مریوان به صورت ویژه و روتین به پخش برنامه های رادیو و تلویزیونی در خصوص اهل سنت و در اختیار قراردادن تریبون از جمله برای معرفی معارف دینی و مذهبی اهل تسنن در این مناطق اقدام می‌کنند. در این مراکز از مشاوارن اهل سنت برای دقت کارشناسانه و رعایت ارز شهای مذهبی استفاده می‌کنند. برای نمونه، ماموستا معروف خالدی، به سمت مشاور مدیرکل صدا و سیمای کردستان در امور اهل سنت منصوب گردید.
برخی برنام ههای رادیو و تلویزیونی شاخص درحوزه اهل سنت به شرح زیر میباشند:
- علمای اهل سنت: برنامه علمای اهل سنت در شبکه افق که در هفت قسمت تهیه شده است و هر قسمت به معرفی و زندگی نامه یکی از علمای اهل تسنن ایران در مناطق مختلف می‌پردازد. این برنامه از 16 مهرماه 1401 به مدت 7 شب در ساعت 20 از شبکه افق سیما پخش شد.
- مستند اهل سنت ایران: احمد مصطفی، کارشناس و خبرنگار مصری، برای بررسی وضعیت زندگی اهل سنت ایران راهی ایران میشود. وی ۱۱۰۰۰ کیلومتر مسیر استانهای مرزی ایران را از گلستان، خراسان رضوی و جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی که غالب اهل سنت ایران آن ساکن هستند، می پیماید. وی نزد علما و مسئولان و نخبگان اهل سنت رفته و به بررسی وضعیت زندگی آنان می پردازد. این مستند توسط محسن اسلام زاده تولید شده است و در تاریخ 7 بهمن ماه 1393 از شبکه افق پخش گردید. همچنین، این مستند از شبکه انگلیسی زبان پرس تی وی نیز در آذر 1393پخش گردیده است.
- مجموعه مستند برادران: مجموعه مستند «برادران» در استان های گلستان، کردستان، سیستان و بلوچستان تصویربرداری شده است. در این مستند روایتی از کسب و کار، آداب و رسوم و معیشت پیروان اهل سنت و همچنین خدماتی که جمهوری اسلامی ایران به برادران اهل سنت ارائه داده است، نمایش داده میشود. در مستند «برادران» به زندگی اجتماعی ۷ شخصیت از مردم عادی اهل سنت همچون کشاورز، آشپز، نوازنده، تاجر، روحانی، خبرنگار و ... پرداخته شده است. این مستند در شبکه 5 سیما تهیه و از 17 مهرماه 1401 به مدت 7 شب از این شبکه پخش شده است.
- مجموعه مستند زندگی مسالمت آمیز اسلامی: این مستند با محوریت چهره‌ها و شخصیت های برجسته اهل تسنن از تلویزیون پخش شد. این مستند با معرفی افراد موفق در زمینه‌های گوناگون ازجمله علمی، هنری، فرهنگی و ورزشی اهل تسنن در ایران در قالب 14 قسمت 25 دقیقه ای، در شبکه اول تلویزیون ایران تهیه و پخش شد و در شهریور 1390 نیز در شبکه سحر به زبا نهای مختلف پخش شده است.
- سریال نون خ: سریال پر مخاطب نون خ، روایتی از زندگی پیروان اهل سنت کُُرد ایران در کنار شیعیان است که تاکنون در 5 فصل در نوروز سا لهای ۱۳۹۸، ۱۳۹۹، ۱۴۰۰، ۱۴۰۲ و 1403 از شبکه یک و شبکه تماشا پخش شده است. سریال نون خ، روایت یک زندگی دوست داشتنی به شیوه طنز است که وارد تفاوتهای قومیتی و مذهبی نشده است و روایتی بدون تبعیض از زندگی مردم کرد سنی و شیعه را به نمایش می‌گذارد
- مستند تازه آباد: مستند«تازه آباد» که از تلویزیون پخش شد، نمایشی متفاوت از وحدت شیعه و سنی و حرکت دوشادوش آنان در کنار یکدیگر است، در قالب ششمین جشنواره تلویزیونی مستند در مهر 1401 روی آنتن رفت.
- ویژه برنامه های هفته وحدت: هر سال ویژه برنامه‌هایی در هفته وحدت همزمان با میلاد رسول اکرم )ص( با هدف وحدت بین اهل سنت و شیعیان از شبکه‌های متنوع رادیو و تلویزیونی ایران پخش می شود. تولید ویژه برنام ههای رادیویی و تلویزیونی و جُُنگ شبانه در هفته وحدت سال 1402 شامل بخشهای شاد و متنوع از جمله نمایش طنز، موسیقی زنده و همچنین گزارش و تبریک مردمی از جمله برنامه‌های «بهار مهربانی» در سیمای مرکز سیستان و بلوچستان، «رسول مهربانی» ویژه برنامه رادیویی و تلویزیونی مرکز خراسان شمالی، «نور علی نور» در مرکز قم و«چراغانی د لها» در سایر شبکه های ملی و استانی قرار دارد. از دیگر بخشهای ویژه هفته وحدت در برنامه پخش شبکه‌های ملی و استانی می‌توان به آیتمهایی از جمله حضور خوانندگان اهل سنت، قوالی )مدح پیامبر اکرم )ص(( و حضور مهمانان اهل سنت، اقوام مختلف با لباس محلی در برنامه‌های روزانه صدا و سیمای مراکز اشاره کرد. همچنین در هفته وحدت، انعکاس حضور مسلمانان اهل سنت در کنار شیعیان در برخی مناسک دینی در تلویزیون هم در اولویت قرار دارد.
- پخش زنده اختتامیه«همایش ملی نغمه سرایان اهل سنت کشور»: اختتامیه پنجمین همایش ملی نغمه سرایان اهل سنت کشور در 11 بهمن 1402 به صورت زنده از شبکه اترک و شبکه‌های سراسری پخش شد. در همایش ملی نغمه سرایان اهل سنت حدود 100 نفر از استانهای خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، گلستان، گیلان، آذربایجان، غربی، کردستان، کرمانشاه، هرمزگان و سیستان بلوچستان با اجرای هنری فردی و گروهی در قالب نغمه سرایی، تواشیح، مولودی خوانی، شعر و سرود ههایی با موضوع پیامبر اکرم )ص(، گوشه ای از آموزه‌های اعتقادی و وحدت بخش خود را در دانشگاه پیام نور بجنورد به نمایش گذاشتند.
فرهنگ، آداب و رسوم و زبان تالش در برنامه«تالشونه»: برنامه ای با عنوان «تالشونه» به منظور ایجاد همبستگی، وحدت بین مذاهب تهیه گردیده است که به معرفی شهدای اهل تسنن و تشیع تالش، اجرای موسیقی، معرفی مشاغل بومی و زندگی اهل تسنن در کنار شعیان این منطقه می‌پردازد. این برنامه هر روز از ساعت 21 به مدت 30 دقیقه در آبان 1402 از شبکه رادیویی استان گیلان پخش شد.
- معرفی نخبگان و مشاهیر اهل سنت در برنامه رادیویی«حیاط خلوت»: این برنامه به مرور زندگی و خاطرات اساتید، نخبگان و مشاهیر اختصاص دارد و طی 6 قسمت در مهر ماه 1401 با توجه ویژ های به نخبگان و دانشمندان اهل سنت پخش شد.
دوم: فعالیت اهل سنت در حوزه مطبوعات و رسانه‌ها
بر اساس گزارش آماری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال1402 ، تعداد 302 رسانه دارای مجوز به شهروندان اهل تسنن تعلق دارد. 245 نفر از شهروندان اهل تسنن مدیر مسؤول 302 رسانه کشور هستند؛ شماری از شهروندان اهل تسنن مدیر مسؤول بیش از یک رسانه هستند. از لحاظ نوع رسانه، از مجموع 302 رسانه دارای مجوز اهل تسنن، 127 رسانه از نوع پایگاههای خبری، 130 رسانه از نوع نشریه‌های چاپی و 45 رسانه از نوع نشریه‌های الکترونیکی می باشد. از این میان، نشریه‌های چاپی بیشترین میزان رسانه‌ها (43 درصد( را به خود اختصاص داد ه اند. از لحاظ گستره توزیع، از مجموع 302 رسانه اهل تسنن، 206 رسانه دارای گستره توزیع سراسری، 33 رسانه دارای گستره توزیع منطقه ا ی)چند استان( و 63 رسانه دارای گستره توزیع استانی و محلی هستند.
سوم: وضعیت شاغلین اهل سنت در حوزه فرهنگی و هنری
به طورکلی، شهروندان اهل تسنن در سطح برخی استانها از لحاظ مدیریت مؤسسات فرهنگی و هنری)موسیقی، خوشنویسی، نقاش یو طراحی، فیلم سازی و غیره( مشغول به کار هستند.
شاخص چهارم: حقوق آموزشی
الف: وضعیت دسترسی به آموزش در مناطق سنی نشین
پیروان اهل تسنن از حق دسترسی برابر به آموزش در همه سطوح بهره مند هستند و همچنین، مطابق اصل ۱۲ قانون اساسی در زمینه تعلیم و تربیت مذهب خود نیز از آزادی برخوردارند. بر همین اساس، مدارس و دانشگاههای آموزش فرق اسلامی نیز تاسیس گردید ه اند که از جمله می توان به دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی اشاره نمود. مطابق سالنامه آماری کشور، وضعیت آموزش در پنج استان سنی نشین در سال ۱۴۰۰ که بیشترین جمعیت اهل تسنن را در خود جای داد ه اند، به شرح زیر است:
اول: استان سیستان و بلوچستان
در سال تحصیلی 1401-1400 به گزارش سازمان آموزش و پرورش، تعداد کل دانش آموزان در دور ههای روزانه بیش از 873 هزار نفر بوده که نسبت به سال قبل، 7 درصد افزایش یافته است.
در سال تحصیلی 1401-1400 تعداد آموزشگران دانشگاهی تمام وقت موسسات آموزش عالی، 2014 نفر بوده که نسبت به سال قبل 22 درصد افزایش یافته است.
در سال تحصیلی 1401-1400 تعداد دانشجویان 83546 نفر بوده که 20 درصد در مقطع کاردانی، 66 درصد در مقطع کارشناسی، 8.5 درصد در مقطع کارشناسی ارشد و 3.8 درصد در مقطع دکتری حرفه ا ی و1.7 درصد در دکترای تخصصی مشغول به تحصیل بود ه اند. همچنین از این تعداد دانشجو، 12 درصد مربوط به پزشکی، 59.3 درصد مربوط به علوم انسانی، ۱/ ۶ درصد مربوط به علوم پایه، ۷/ ۱۴ درصد مربوط به فنی و مهندسی، 5 درصد مربوط به کشاورز ی و دامپزشکی و 3 درصد مربوط به گروه هنر می باشد. گروه علوم انسانی و بعد از آن
فنی و مهندسی، بیشترین سهم از دانشجویان را به خود اختصاص داد ه اند.
- در سال تحصیلی 1399 - 1400 ، تعداد دانش آموختگان 11766 نفر بوده که 18 درصد در مقطع کاردانی، 68 درصد در مقطع ک ارشناسی، 10 درصد در مقطع ک ارشناس یارشد و ۵/ ۲ درصد مقطع دکتری حرفه ای و ۵/ ۱ درصد دکترای تخصصی را شامل شده است. از این تعداد دانش آموخته، ۵/ ۱۲ درصد مربوط به پزشکی ، ۲/ ۵۶ درصد مربوط به علوم انسانی، ۸/ ۵ درصد مربوط به علوم پایه، ۴/ ۱۶ درصد مربوط به فنی و مهندسی، ۱/ ۶ درصد مربوط به کشاورز ی و دامپزشکی و 2/ 83 درصد مربوط به هنر بوده است که نسبت به سال گذشته ۳/ ۱۴ درصد افزایش داشته است.
- در سال تحصیلی 1400 تعداد مربیان رسمی و پیمانی در اداره کل آموزش فنی و حرفه ا ی 224 نفر بوده که نسبت به سال قبل ۲/ ۲۷ درصد افزایش داشته است. تعداد مراکز ثابت ویژه مردان و زنان و دو منظوره 25 مرکز بوده است. تعداد آموزش دیدگان در این مراکز 21734نفر بوده که ۹/ ۴۳ درصد مربوط به صنعت، ۹/ ۳۶ درصد خدمات، ۱/ ۴ درصد کشاورزی و ۱/ ۱۵درصد فرهنگ و هنر را شامل میشود. آموزش دیدگان گروه صنعت بیشترین سهم از آموزش را به خود اختصاص داد ه اند. در سال فوق شهرستان زاهدان ۶/ ۳۸ درصد و بعد از آن زابل با 18درصد و ایرانشهر با ۴/ ۹ درصد بیشترین آمار آموزش دیدگان را داشته اند.
دوم: استان گلستان
- در سال تحصیلی 1400 - 1401 تعداد 420518 نفر دانش آموز در حال تحصیل بود ه اند که در دوره ابتدایی 229214 نفر، در دوره متوسطه اول 91782 نفر و در دوره متوسطه دوم 64209 نفر مشغول به تحصیل بود ه اند که نسبت به سال تحصیلی قبل، 2/ 6 درصد افزایش داشته اند. همچنین، در این سال تحصیلی حدود 26835 نفر در دوره آمادگی)پیش دبستان( مشغول به تحصیل بود ه اند. تعداد 1847 دانش آموز نیز از آموزش استثنایی برخوردار شد ه اند.
- در سال تحصیلی 1400 - 1401 تعدادکل ثبت نام شدگان جدید و دانشجویان دور ه‌ها ی مختلف تحصیلی مؤسسات آموزش عالی به ترتیب 21217 و 64398 نفر بوده است. از تعداد کل ثبت نام شدگان و دانشجویان استان، 27281 نفر آنها در دانشگاه آزاد اسلامی تحصیل می‌کنند. از کل دانشجویان حدود ۴/ ۱۶ درصد در مقطع کاردانی)فوق دیپلم(، حدود ۷/ ۶۲ درصد در مقطع کارشناسی)لیسانس(، حدود ۱۳/ ۸ درصد در مقطع ک ارشناس یارشد )فوق لیسانس( و ۳/ ۷ درصد در مقطع دکترای حرفه ای و تخصصی مشغول تحصیل میباشند.
- در سال تحصیلی 1400 - 1401 از تعداد 9871 نفر دانش آموخته دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، ۱۹۴۲ نفر ) ۶/ ۱۹درصد( در رشته فنی و مهندسی، 5988 نفر ) ۶/ ۶۰ درصد(در رشته علوم انسانی، 465 نفر ) ۹/ ۴ درصد( در رشته هنر، 509 نفر ) ۱/ ۵ درصد( در رشته کشاورزی و دامپزشکی، 385 نفر ) 3/ 9 درصد( در رشته پزشکی و 555 نفر ) ۶/ ۵ درصد( در رشته علوم پایه فارغ التحصیل شد ه اند. در این سال تحصیلی تعداد 3365 نفر دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی) ۰/ ۳۴ درصد( بود ه اند.
سوم: استان کردستان
- در سال تحصیلی 1400-1401 از مجموع 326067 دانش آموز مشغول به تحصیل در سطح استان، 1466 نفر در دوره آموزش استثنا یی، 19452 نفر در دوره پیش دبستانی، 168635نفر در دوره ابتدا یی، 72369 نفر در دوره متوسطه اول و 56395 نفر در دوره متوسطه دوم مشغول به تحصیل بود ه اند که نسبت به سال تحصیلی 1399-1400 به ترتیب ۳/ ۳ درصد، ۲/ ۷ درصد، ۴/ ۹- درصد، 3/ 3 درصد، ۵/ ۳ درصد و ۲/ ۳ درصد تغییر داشته اند. در مقطع بزرگسالان در مجموع 7750 نفر مشغول به تحصیل میباشند که نسبت به سال قبل ۳/ ۵۱ درصد افزایش داشته است.
- از کل دانش آموزان استان حدود 51 درصد را پسران و 49 درصد را دختران تشکیل می دهند. در این سال تحصیلی، تعداد کل کارکنان آموزشی)معلم( با حدود 7 درصد افزایش نسبت به سال قبل، به 14983 نفر رسیده، به همین ترتیب کارکنان آموزشی مدیریت و کیفیت فصلی با حدود ۵/ ۰ درصد افزایش به 5043 نفر در سال تحصیلی 1400-1401 رسیده است.
در سال تحصیلی 1400-1401 تعداد آموزشگران دانشگاهی تمام وقت اعم از استاد، دانشیار، استادیار، مربی آموزشیار )هیأت علمی و غیر هیأت علمی( برابر 1197 نفر بوده است. در این سال تعداد کل دانشجویان استان برابر 45746 نفر بوده است. از کل دانشجویان ۳/ ۱۴ درصد در مقطع کاردانی، حدود 65 درصد در مقطع کارشناسی، ۴/ ۱۳ درصد در مقطع کارشناسی ارشد، 4 درصد در مقطع دکتری حرفه ا ی و 3/ 3 درصد در مقطع دکتری تخصصی تحصیل می‌کنند. در سال تحصیلی 1400-1401، 51 درصد از دانشجویان مرد و 8.48 درصد زن بود ه اند. ضمن اینکه رشته‌ها ی مختلف علوم انسانی با حدود 55 درصد، بیشترین تعداد دانشجویان را نسبت به سایر گروه ها ی تحصیلی دارند.
چهارم: استان کرمانشاه
- در سال تحصیلی 1400-1401، تعداد دانش آموزان استان ٣٥٩٦٧٤ نفر بوده است که در مقایسه با سال قبل ٢/ ٢ درصد افزایش داشته است و بیشترین دانش آموزان را مقطع ابتدایی با تعداد ١٨٤٥٢٥ نفر تشکیل داده است.
- در سال ١٤٠٠ در نقاط شهری و روستایی استان ٤٧٧٢ نفر تحت پوشش دوره‌های نهضت سوادآموزی قرار گرفته اند که در مقایسه با سال قبل، ٤/ ٤ درصد افزایش داشته است.
- در سال تحصیلی ١٤٠٠- ١٣٩٩ از تعداد ١٤٠١٥ نفر دانش آموز فارغ التحصیل شده،۶/ ۴ درصد در رشته ریاضی و فیزیک، ۹/ ۴۰ درصد در رشته علوم تجربی، ۱/ ۲۶ درصد در رشته علوم انسانی، ۵/ ۱۳ درصد در رشته فنی و حرفه ای و ۹/ ۱۴ درصد در رشته کار و دانش بود ه اند.
- در سال تحصیلی1400-1401، تعداد دانشجویان دوره‌های مختلف تحصیلی مؤسسات آموزش عالی استان ٦١٤٦٦ نفر که از این تعداد ۱/ ۵۳ درصد مرد و ٤٦/ ٩ درصد زن بود ه اند.
پنجم: استان هرمزگان
- بر اساس آمار و اطلاعات اداره کل آموزش و پرورش استان در سال تحصیلی1400-1401، تعداد کل دانش آموزان استان 442125 نفر و معلمان و دبیران 17018 نفر بوده که نسبت به سال قبل از آن به ترتیب ۶/ ۳ درصد افزایش و 17 درصد افزایش داشته اند. از این تعداد دانش آموز، ۵/ ۵۱ درصد پسر و ۵/ ۴۸ درصد دختر بود هاند. در همین سال تحصیلی، ۶/ ۰ درصد از دانش آموزان در آموزش استثنایی، ۴/ ۵ درصد در دوره پیش دبستانی، ۷/ ۵۴ درصد در دوره ابتدایی، ۳/ ۲۱ درصد در دوره اول متوسطه، ۳/ ۱۶درصد در دوره دوم متوسطه، ۱/ ۰ درصد در دوره عمومی بزرگسال و ۶/ ۱ درصد در دوره تکمیلی بزرگسال مشغول به تحصیل بود ه اند. بر همین اساس، نسبت دانش آموز به معلم در دوره ابتدایی 28 به یک ، دوره اول متوسطه 26 به یک و دوره دوم متوسطه 17 به یک بوده است.
- در سال تحصیلی1400-1401، تعداد سوادآموزان تحت پوشش دوره‌های نهضت سواد آموز ی 7916 نفر بوده که از این تعداد ۴/ ۱۵ درصد مردان و ۶/ ۸۴ درصد را زنان شامل می‌شوند
- در سال تحصیلی 1400-1401، تعداد آموزشگران دانشگاهی تمام وقت موسسات آموزش عالی در سطح استان 939 نفر بوده است. 65 درصد از آموزشگران مرد و 35 درصد زن بود ه اند. در همین سال حدود ۷/ ۹۹ درصد از آموزشگران از لحاظ مرتبه علمی، هیات علمی‌بود ه اند.
- تعداد دانشجویان موسسات آموزش عالی استان، 61476 نفر بوده که از این تعداد ۲/ ۲۱ درصد در مقطع کاردانی، ۷/ ۵۶ درصد در مقطع کارشناسی، ۱/ ۱۳ درصد در مقطع کارشناسی ارشد، ۲/ ۹ درصد در مقطع دکترای حرفه ا ی و تخصصی مشغول به تحصیل بود ه اند. همچنین از این تعداد دانشجو ۵/ ۹ درصد مربوط به گروه پزشکی، ۸/ ۵۲ درصد مربوط به گروه علوم انسانی، ۸/ ۳ درصد مربوط به گروه علوم پایه، 27 / 0 درصد مربوط به گروه فنی و مهندسی، ۶/ ۱ درصد مربوط به کشاورزی و دامپزشکی و ۳/ ۵ درصد نیز مربوط به گروه هنر میباشند.
- از بین گرو ههای عمده تحصیلی، علوم انسانی با ۸/ ۵۲ درصد بیشترین سهم و گروه کشاورزی و دامپزشکی با ۶/ ۱ درصد کمترین سهم از دانشجویان را به خود اختصاص داد ه اند.
- در سال تحصیلی ١٤٠٠- ١٣٩٩ تعداد دانش آموختگان، 7827 نفر بوده که سهم مقاطع مختلف به ترتیب، مقطع کاردانی ۶/ ۲۲ درصد، مقطع کارشناسی ۹/ ۵۳ درصد، مقطع کارشناسی ارشد 12 / 0 درصد و مقطع دکترای حرفه ای و تخصصی نیز ۵/ ۴ درصد میباشد.
- در سال 1400 تعداد مربیان رسمی و پیمانی در اداره کل آموزش فنی و حرف های، 63 نفر بوده که در 9 مرکز ثابت مشغول آموزش بوده اند. تعداد این مربیان نسبت به سال قبل ۵/ ۴ کاهش داشته است. در همین سال تعداد آموزش دیدگان در این مراکز 13710 نفر بوده که از این تعداد درصد ۵/ ۵۸ در گروه صنعت، ۱/ ۲۷ درصد در گروه خدمات، ۲/ ۱۰ درصد در گروه کشاورزی و ۱/ ۴ درصد در گروه هنر تحت آموزش قرار داشته اند.
ب: وضعیت اهل تسنن در دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی دارای 505 واحد و مرکز دانشگاهی میباشد. این سامانه دانشگاهی شامل تمامی واحدهای دانشگاهی آن بر پایه رنکینگ بین المللی UPAP با رتبه 226 در دنیا، از معتبرترین دانشگاهها در ایران محسوب میشود. تعداد قابل توجهی از اتباع اهل تسنن از این دانشگاه فارغ التحصیل و تعدادی نیز در حال حاضر مشغول به تحصیل میباشند. علاوه بر این، تعداد قابل توجهی از اعضای هیات علمی این دانشگاه از میان اهل تسنن هستند. بر اساس گزارش دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1402 ، تعداد 635 نفر از پیروان اهل تسنن عضو هیات علمی این دانشگاه می باشند.
شاخص پنجم: حق توسعه و رفاه
جمهوری اسلامی ایران اقدامات توسعه ای و رفاهی مختلفی را در استا نهای سنی نشین کشور انجام داده است تا بخش قابل توجهی از از عقب ماندگی‌های قبل از انقلاب اسلامی را جبران نماید. دسترسی به آب و انرژی، توسعه جاده ای و حمل و نقلی، بهبود وضعیت بهداشتی و درمانی، بهزیستی و تامین اجتماعی و ارتباطات بخشی از اقدامات صورت پذیرفته است.
منبع: گزارش ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران