اطلاعات پایه در مورد جمهوری اسلامی ایران
جمهوری اسلامی ایران کشوری در جنوب غربی آسیا در منطقه خاورمیانه است. ایران به عنوان یک سرزمین و یک ملت، دارای تاریخی کهن (دست کم هفت هزار سال) بوده و یکی از تاریخی‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود. ایران به واسطه قرار گرفتن در منطقه مرکزی اوراسیا دارای موقعیتی ژئواستراتژیک است. این کشور از اعضای پایه گذار سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک و سازمان اکو می باشد. ایران به واسطه در اختیار داشتن منبع عظیم نفت و گاز سهم عمده ای در زنجیره توسعه و پیشرفت اقتصادی جهانی ایفا می کند.
جمهوری اسلامی ایران در شمال با ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان؛ در شرق با افغانستان و پاکستان و در غرب با ترکیه و عراق مرز زمینی دارد و همچنین در شمال از طریق دریای خزر با روسیه و قزاقستان و در جنوب در خلیج فارس و دریای عمان با کویت، بحرین، امارات، عمان، قطر و عربستان سعودی مرز دریایی دارد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357، نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر پایه قانون اساسی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه امام خمینی (ره) در سال 1358 تدوین و به تایید عموم مردم رسید. بر این اساس، اسلام دین رسمی، تشیع مذهب رسمی و فارسی زبان رسمی کشور شد.
حکومت
حکومت ایران، جمهوری اسلامی و روز ملی آن بیست و دوم بهمن می‌باشد. پایتخت آن شهر تهران است. بر اساس تقسیمات کشوری، ایران شامل 31 استان، 336 شهرستان، 889 بخش، 1015 شهر و 2400 دهستان است.
پرچم
پرچم جمهوری اسلامی ایران از سه ردیف افقی مساوی تشکیل شده که رنگ سبز در بالا، سفید در وسط و قرمز در پایین قرار دارد. آرم ملی (کلمه‌الله) با رنگ قرمز در وسط قسمت سفید قرار گرفته است. کلمه الله اکبر با رنگ سفید و رسم‌الخط عربی 11 مرتبه در طول لبه پایین ردیف سبز و 11 مرتبه در طول لبه بالای ردیف قرمز تکرار گردیده است.
جغرافیا
کشور ایران با وسعتی بیش از یک میلیون و شش صد و چهل و هشت هزار کیلومتر مربع (هفدهمین کشور جهان از نظر مساحت)، در غرب قاره آسیا واقع شده و عموما جزو کشورهای خاورمیانه به حساب می‌آید. ایران در نیمه جنوبی منطقه معتدل شمالی بین 25 درجه و 00 دقیقه تا 39 درجه و 47 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 44 درجه و 02 دقیقه تا 63 درجه و 20 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. در مجموع محیط پیرامون ایران بالغ بر 8731 کیلومتر است که 2700 کیلومتر آن مرز آبی و 6031 کیلومتر آن مرز زمینی است .
آب و هوا
ایران از لحاظ آب و هوایی، یکی از منحصر به فرد‌ترین کشورهاست. اختلاف دمای هوا در زمستان بین گرمترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از 50 درجه میرسد . بطور کلی، ایران در منطقه‌ای قرار گرفته است که از نظر بارندگی در سطح نیمه‌خشک و خشک تقسیم‌بندی شده است. آب و هوای ایران متاثر از چندین سامانه می‌باشد:
- سامانه پرفشار سیبریایی که با ریزش به عرض‌های جنوبی در نوار شمالی بارش باران و برف و کاهش دما و در سایر نقاط فقط کاهش دما را به همراه دارد.
- سامانه باران‌زای مدیترانه‌ای که از سمت غرب وارد کشور میشود و موجب ریزش باران یا برف در بسیاری از نقاط غربی و مرکزی و شرق کشور میشود.
- سیستم کم فشار جنوبی که در نوار جنوب و جنوب غرب موجب رگبار باران میشود .
میزان بارندگی بسیار متغیر است. در شمال در استان گیلان حدود 1600 میلیمتر است و در نواحی کویری بارش عمدتا بسیار کم و در حدود 50 میلیمتر گزارش شده است. بارش نواحی شمال غرب و غرب، دامنه های جنوبی البرز و شمال شرق تا حدودی قابل توجه(حدود 500 میلیمتر) می‌باشد. در سایر نقاط میزان بارش از 200 میلیمتر تجاوز نمی‌کند. اختلاف دمای هوا در ایران در نقاط مختلف زیاد است. در حالی که در فصل زمستان دمای شهرکرد در شب به 42- هم میرسد، مردم اهواز هوای تابستانی (40 درجه) را تجربه می‌کنند. هوای سواحل شمالی در تابستان گرم و مرطوب و زمستان معتدل می‌باشد. نواحی شمال غرب و غرب تابستان های معتدل و زمستان های سرد و در نواحی جنوبی تابستان بسیار گرم و زمستان‌هایی معتدل دارند. در نواحی مرگزی تابستان ها گرم و خشک و زمستان ها سرد می‌باشد.
چشم‌انداز
مجموعه رشته کوه‌های عظیمی، حوزه داخلی ایران را محاصره کرده‌ا‌ند. بیشتر سطح کشور، بالای ارتفاع ۱۵۰۰ فوت است. یک ششم از سطح کشور، ارتفاع بیشتر از ۶۵۰۰ فوت دارد. نقطه مقابل آن، مناطق ساحلی خارج از این حلقه هستند. در شمال کشور، ۴۰۰ مایل در راستای دریای خزر به عرض حداکثر ۷۰ مایل و حداقل۱۰ مایل از ارتفاع ده هزار فوت تا نود فوت پایین‌تر از سطح دریا افت می‌کند. در جنوب، فلات از دو هزارفوت تا سطح ناهموار که سه برابر آن ارتفاع دارد، به خلیج فارس و دریای عمان میرسد.
کوه‌ها:
رشته کوه‌های زاگرس از شمال غربی ایران، از مرز ارمنستان تا جنوب به خلیج فارس کشیده شده و از طرف شرق نیز دراستان سیستان و بلوچستان امتداد یافته است. در حرکت به سمت جنوب، این رشته کوه تبدیل به یک سری رشته کوه های موازی به وسعت ۱۲۵ مایل میشود که در میان دشت‌های بین‌النهرین و فلات مرکزی ایران واقع شده‌ا‌ند. جریان‌های آب این رشته کوه‌ها در سمت غرب، دره‌های عمیق و باریکی را ایجاد کرده و زمین در این مناطق، بسیار سخت و غیر قابل دسترس است و جمعیت آن را بیشتر عشایر تشکیل می‌دهند.
رشته کوه‌های البرز باریکتر از زاگرس بوده، ولی به همان شکل در طول ساحل دریای خزر تا مرز استان خراسان در شرق کشیده شده و در مرز با افغانستان به تپه‌های شنی تبدیل میشوند. بلندترین قله آتشفشان که عموما با برف پوشیده شده، قله دماوند است که 5610 متر ارتفاع دارد.
فلات خشک داخلی که به آسیای مرکزی گسترش می‌یابد، توسط دو رشته کوه کوچکتر قطع می شود. قسمت‌هایی از این مناطق صحرایی با شن و کلوخ پوشیده شده و به سمت کوهپایه‌ها به خاک حاصل خیز تبدیل میشود. در هر جایی که امکان نگهداری آب باشد، پوشش گیاهی وجود دارد که نمایانگر مسیر قدیمی عبور کاروان هاست.
بیابان‌ها:
بیابان‌های ایران از شمال غربی نزدیک به تهران و قم تا مسافتی حدود۴۰۰ مایل به سمت جنوب شرقی و خارج از مرزهای ایران کشیده میشوند. تقریبا یک ششم مساحت ایران را کویر تشکیل می‌‌دهد. بزرگترین این بیابان‌ها، کویر لوت و دشت کویر نام دارند. سومین صحرا نیز جازموریان است.
دریاها و دریاچه ها:
دریای خزر: دریای خزر که با وسعت ۴۲۴۲۴۰ کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه جهان است، ۸۵ فوت در زیر سطح دریاهای آزاد قرار دارد. این دریاچه نسبتا کم عمق بوده و در طول قرون گذشته کوچک تر شده است. محتوای نمک آن به میزان قابل توجهی از آقیانوس‌ها کمتر است و به همین دلیل، ماهی بسیاری در آن وجود دارد. بنادر مهم آن عبارتنداز: بندر انزلی، بندر نوشهر و بندر ترکمن.
خلیج فارس: قسمت کم عمق کناره‌ای آقیانوس هند است که در بین شبه‌جزیره عربستان و جنوب شرقی ایران قرار گرفته است. این دریا مساحتی معدل ۲۴۰ هزار کیلومتر مربع دارد، طول آن ۹۹۰ کیلومتر و عرض آن از ۳۳۸ کیلومتر تا۵۵ کیلومتر درتنگه هرمز متغیر است. عنوان خلیج فارس نه تنها به قسمت خلیج، بلکه به تنگه هرمز و خلیج عمان نیز اطلاق میشود. مهمترین جزایر خلیج‌فارس در سمت ایران عبارتند از: مینو، خارک، هندورابی، کیش، سیری، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، قشم، هنگام، لارک، فارسی، هرمز، لاوان. خلیج فارس و کشورهای اطراف آن حدودا۳۱ درصد از نفت جهان را تولید می‌کنند و ۶۳ درصد ذخایر نفت جهان را تشکیل می‌دهند.خلیج‌فارس احتمالا برای مدت طولانی، ذخیره مهم نفت جهان باقی‌خواهد ماند.
سایر دریاچه‌ها:
دریاچه‌های با آب تازه کمتر در ایران دیده میشوند. در حدود ده دریاچه در کل کشور وجود دارند که بزرگ ترین آنها دریاچه ارومیه با مساحت ۳۹۰۰ تا ۶۰۰۰ کیلومتر مربع بوده که بسته به فصول سال متغیر می‌باشد و در استان آذربایجان غربی واقع شده است. سپس دریاچه نمک ۱۸۰۶ کیلومتر مربع در استان مرکزی، دریاچه بختگان۷۵۰ کیلومتر و طشت ۴۴۲ کیلومتر مربع و مهارلو ۲۰۸ کیلومتر مربع در استان فارس و حوض سلطان ۱۰۶ کیلومتر مربع در استان مرکزی است.
رودها
چندین رود بزرگ در ایران وجود دارد که از میان آنها تنها رود کارون قابل کشتیرانی است. رودهای دیگر بسیار تند و نامنظم هستند. بزرگترین رودها کشور عبارتند از: کارون ۸۹۰ کیلومتر؛ سفید رود ۷۶۵ کیلومتر؛ کرخه ۷۵۵ کیلومتر؛ ماند ۶۸۵کیلومتر؛ قره چای ۵۴۰ کیلومتر؛ اترک ۵۳۵ کیلومتر؛ دز ۵۱۵ کیلومتر؛ هندیجان۴۸۸ کیلومتر؛ جوین ۴۴۰کیلومتر؛ جراحی ۴۳۸ کیلومتر و زاینده رود ۴۰۵ کیلومتر. تمامی این رودها فصلی و متغیر هستند.
اسکان شهری
زندگی شهری در ایران، سابقه زیادی دارد. بیش از ۵۰ درصد جمعیت ایران در شهرهای بزرگ و متوسط از نظر اندازه زندگی می‌کنند. بزرگترین شهر ایران، پایتخت آن تهران است. شهرهای بزرگ دیگر عبارتند از: مشهد، شیراز، رشت، اصفهان و تبریز. سایر شهرهای دیگر مثل اهواز، ساری، کرمانشاه، همدان، کرمان، یزد و ... به لحاظ وسعت و جمعیت در رتبه های بعدی قرار دارند.
مردم ایران
پیشینه تاریخی در اسطوره‌های کهن ایرانی به پیدایش بشر میرسد، ولی آغاز تاریخ سیاسی آن از آغاز شاهنشاهی ایران در زمان ماد است. ایران امروزه از قومیت‌های زیادی ازجمله فارس مازنی، گیلک، لر، آذری، کرد، بلوچ، ترکمن، ترک و عرب و ... تشکیل شده است. در ایران در حدود ۲۰ زبان و ۱۱۰ گویش زبانی رواج دارد و بزرگترین گروه‌های زبانی ایران را به ترتیب فارسی، آذری، کردی، گیلکی و مازندرانی، بلوچی، لری، عربی، ترکمنی، ارمنی و غیره تشکیل می‌دهند.
زبان رسمی اداری ایران فارسی است. فارسی یکی از زبان‌های شاخه هند و اروپایی است . براساس اصل پانزدهم قانون اساسی، کتب درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است. برای شناخت فرهنگ ایران باید به کشورهای مستقلی که در پیرامون ایران هستند، نیز نگریست . افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان و حتی ارمنستان و گرجستان و همچنین عراق و ترکیه و پاکستان همگی کم و بیش گوشه‌ای از فرهنگ ایران را به ارث برده‌اند . در مجموع می‌توان عناصر فرهنگ ایرانی را که فراتر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران است، به اختصار چنین برشمرد:
- زبان
- شعر و ادبیات
- فرهنگ و آداب و رسوم
- عید باستانی
- شخصیت‌های اسطوره‌ای و اساطیر
- علم و هنر
- معماری ایرانی
- دین اسلام و مذهب تشیع
اطلاعات عمومی
نام رسمی کشور: جمهوری اسلامی ایران
پایتخت: تهران
مختصات جغرافیائی: 35°41′ N 51°25′ E
بزرگترین شهر: تهران
زبان رسمی: فارسی
نوع حکومت: جمهوری اسلامی
دین رسمی: اسلام
رهبر: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای
رئیس جمهور: دکتر حسن روحانی
روز ملی: 22 بهمن 1357
مساحت: 240/648/1 کیلومتر مربع
جمعیت (1395): 270/۹۲۶/79 نفر
واحد پول: ریال
کد بین المللی خودرو: IR
دامنه اینترنتی: ir
کد بین المللی تلفن: 98+
صادرات: نفت، فرش، میوه، خشکبار (پسته، کشمش، خرما)، پوست و سالامبور، خاویار، محصولات پتروشیمی، منسوجات، پوشاک، محصولات صنایع غذایی.
واردات: ماشین آلات، صنایع فلزی، مواد غذایی، دارویی، خدمات فنی، فرآورده‌های شیمیایی.
صنایع: نفت، پتروشیمی، نساجی، سیمان و سایر مصالح ساختمانی، فرآوری محصولات غذایی، فلزی.
کشاورزی: گندم، برنج، غلات، چغندر قند، میوه، دانه‌های روغنی(پسته، بادام، گردو)، پنبه.
حمل و نقل: راه آهن7286 کیلومتر و طول راههای کشور 158000 کیلومتر. .
بنادر: آبادان، اهواز، بندر شهید بهشتی، بندر عباس، بندر انزلی، بندر بوشهر، بندر امام خمینی، بندر ماهشهر، بندر ترکمن، خرمشهر، نوشهر.